شکوفه های امیدی که در دلِ خرابی های جنگ می رویند - وبلاگ حرفه گرگان

به گزارش وبلاگ حرفه گرگان ؛ فاطمه نعمتی: وقتی کلمه جنگ را می شنویم اولین تصویری که به یادمان می آید خرابی های خانه ها و کشت و کشتار با سلاح است. یکی دشمن است و یکی دفاع می کند. یکی به خاک سرزمینی هجوم می آورد و یکی از همه چیز می گذرد تا مقابل هجوم بایستد. این مدل جنگ را همه مان دیده ایم. بعضی هایمان سربازی بودیم در دلِ میدان و جنگیده ایم و بعضی هایمان هم در فیلم ها و سریال های تلویزیونی و سینمایی داخلی و خارجی با انواع و اقسام مدل جنگ فیزیکی و ویرانی هایش آشنا شده ایم. اما جنگ فقط همین است؟ پر از سیاهی؟

دنیای قصه ها به ویژه ادبیات کودک و نوجوان، چیزی فراتر از این را به ما نشان می دهد. چیزهایی که یادمان می رود. مثل شکوفه های امیدی که در دلِ خرابی های جنگ می رویند. داستان دو جلدیِ جنگی که نجاتم داد همین را می خواهد بگوید. جنگ همیشه فقط نمی کشد، فقط بمب روی خانه ات نمی اندازد، فقط خانواده و سرزمینت را از تو نمی گیرد. گاهی چیز جدیدی به تو اضافه می کند که اگر دگرگونی شرایط نبود، به دست نمی آمد.

شده بودم آدمی که حسرت بودنش را داشتم.

قصه درباره آداست. او دختر نوجوانی است اهل انگلستان که در گوشه ای از شهر لندن زندگی می کند. با مام و برادر کوچک ترش جیمی. او از آپارتمان کوچک شان بیرون نمی رود. نمی تواند بیرون برود. پشت پنجره می نشیند و دنیای بیرون را نگاه می کند. محکوم شده است به این تقدیر. چرا؟ مام می گوید آدا پاچنبری است و پاچنبری ها نباید بین مردم بفرایند و خودشان را نشان بدهند. او از مام می ترسد و حرف گوش می کند. اما بالاخره روزی می رسد که دیگر نمی خواهد دنیایش فقط یک اتاق باشد و در سطل، دستشویی کند و خنده و شادی بچه ها را از پشت شیشه پنجره ببیند. او تصمیم می گیرد. جنگ آدا شروع می شود.

اما همزمان جنگ دنیا هم شروع شده است. جنگ هیتلر و کشورهای دیگر. لندن هم درگیر می شود و آدا تصمیم می گیرد همراه برادرش و بچه های مدرسه به جای دیگری برود. تصمیمی که مام از آن بی خبر است. آن ها به جای دیگری می فرایند و تحت سرپرستی زنی دیگر قرار می گیرند. جنگ همراه شان است. جنگ آدا و جنگ هیتلر. او در آن بحبوحه جنگ که قحطی است و کمبود غذا و ترس از بمب ها و جاسوس ها، درون خودش را هم پر از آشوب می بیند. آشوب ترحم بقیه به پاهایش. پاهایی که می فهمد می توانست این طور نباشند، می توانست از همان زمان تولد زیر نظر پزشک درست شوند و آدا نزدیک به یازده سال از آرزوهایش محروم نشود؛ کارهایی ساده، مثل راه رفتن و دویدن.

کلمه ها می توانند خطرناک و نابودگر باشند، به مقدار بمب ها.

این داستان نوجوان، دو جلدی است. قصه آدا و برادرش را برای مان تعریف می کند که چه بالا و پایین هایی را تک و تنها و گاهی درکنار بقیه، در آن غوغای جنگ تحمل می کنند و در جلد دوم ما با این نام روبه رو می شویم: جنگی که بالاخره نجاتم داد.

بالاخره کلمه مهمی است. همان لحظه ای است که یا خودت می خواهی و یا برایت مقدر شده است که چیزی تغییر کند. مثل آدا که این بالاخره را محقق کرد. مثل پدر و مادرهایمان، که بالاخره توانستند در جنگ بین باورهایشان و شرایط حاکم بر جامعه پیروز شوند و شرایط را عوض کنند. مثل وقتی که سرباز های شجاع مان به صدام دیکته کردند که آن جنگی که به راه انداخته است، به همین سادگی هم به نفع او تمام نمی شود. چون هنوز نوجوان ها و جوان های بسکمک در خانه های ایران وجود داشتند که نمی خواستند مغلوب باشند.

جنگی که نجاتم داد و جنگی که بالاخره نجاتم داد را کیمبِرلی بروبیکر بردلی اهل آمریکا نوشته است. با قلمی روان و خوش خوان. طوری که وقتی اول جمله را شروع می کنی یکهو می بینی تهِ پنجاه صفحه بعد از آن جمله هستی که این مهارت مترجم کتاب مرضیه ورشوساز را هم نشان می دهد. همچنین، بروبیکر بردلی طوری داشته ها و نداشته های آدا را برای مان تعریف می کند که آن ها را در وجود خودمان می بینیم. واضح و باورکردنی. انگار منِ خواننده هم مثل آدا، مشکل و نقصی دارم و نیاز دارم با ترسم روبه رو شوم. کتاب ها، این کار ویژه را با خواننده می کنند. مجبورت می کنند به درون خودت سرک بکشی و گذشته و حالت را مرور کنی. این ها از نتایج ترکیب مناسب عناصر داستانی است. شخصیت هایی که هرکدام نقشی در زندگی آدا دارند و الکی وارد قصه نشده اند. اتفاق هایی که در زمان بندی قابل قبولی رخ می دهند و ریتم داستان که گاهی کند می شود و به تو این فرصت را می دهد تا خوب همه چیز را هضم کنی، و گاهی طوری تند می شود که تو هم هیجانِ شخصیت ها و هراس آن ها را حس کنی. این ها نشان دهنده این است که این دو کتاب را دست کم یک بار باید خواند.

چندسالی است که این دو اثر به همت انتشارات پرتقال منتشر شده است؛ اما نه جنگ های فیزیکی و بمب و موشک ها تمام شده اند و نه جنگ های درونِ ما. پس همیشه می شود سراغ این دو جلد رفت و خواند و یاد گرفت. یاد بگیریم که اگر روزی صدام حمله کرد و شهرهای ایران مان مثل موج دریا به تلاطم افتادند، کسانی بودند که کم نیاوردند و مبارزه کردند. یاد بگیریم اگر روزی در اخبار شنیدیم که ویروسی بین مردم افتاده است و یکی یکی ما را از بین می برد، کسانی بودند که کم نیاوردند و مبارزه کردند و حتی خودمان را به یاد بیاوریم. مایی که نه پزشک و پرستار بودیم و نه سرباز و فرمانده جنگ. یک آدمیزادِ ساده بودیم که خواستیم کم نیاوریم. ماسک زدیم، رعایت کردیم، امیدوار بودیم، واکسن زدیم، مهربان بودیم، به هم کمک کردیم و حواس مان به همه چیز بود تا این جنگ هم به زودی تمام شود. جنگ با کرونا، که ما را از خیلی چیزها می تواند نجات دهد. قضاوت ها، غرورها ، کم کاری ها، ناامیدی ها و ناشکری ها.

پس همه چیز خوب بود. سخت بود، ولی خوب بود.