مناجات خوانی در قلب تهران - وبلاگ حرفه گرگان

به گزارش وبلاگ حرفه گرگان، مناجات خوانی، از قدیم، به شکل شب زنده داری، در مساجد تهران از یکی دو ساعت ماندهبه اذان صبح انجام می شده و هنوز هم این سنت حسنه، در مشهد مقدس یا حرم حضرت معصومه (س) انجام می گردد و نغمه دلنشین مناجات خوانان، مردم را برای اقامه نماز صبح آماده می نماید.

این رسم زیبا، در تهران نیز سابقه طولانی دارد. در دل کوچه پس کوچه های تهران قدیم، در محله هایی که امروز بوی تاریخ می دهد، مناجات خوانی ریشه ای مستحکم دارد. تاریخ، روایت می نماید که مناجات خوانی، در کشورمان، به گذشته های دور برمی گردد و شاید نتوانیم تاریخ دقیقی از برگزاری اولین محفل و نام بردن از نخستین مناجات خوان را در صفحه های تقویم پیدا کنیم.

خیلی دور، خیلی نزدیک

در زمان معاصر اما، نقل شده که آیت ا... شاه آبادی عظیم، استاد حضرت امام (رحمت ا...علیه) در مسجدی که نماز می خواندند، مقید بودند که شب های آدینه دعای کمیل قرائت نمایند. این عارف عظیم خودش دعا را می خواند و مردم با نوای مناجاتش روح تازه می کردند. چراغ دعای کمیل آیت ا... شاه آبادی مدتی در مسجد جامع بازار و مدتی در مسجد امین الدوله روشن بود.

مدتی بعد، نوبت به شیخ محمدحسین زاهد رسید تا در مسجد امین الدوله یک بار دیگر نغمه مناجات خوانی را به آسمان برساند. مرحوم زاهد، در خواندن ادعیه وارده از ائمه معصومین(ع) بسیار توانا بود و صدای گیرایی داشت و در تمام ماه رمضان، مجالس دعا و احیا برقرار می کرد. بسیاری از مومنین، خودشان را از راه های دور و نزدیک، به مسجد امین الدوله می رسانند تا از مجالس این روحانی صاحب نفس، استفاده نمایند.

در ماه رمضان هر 30 شب، احیا داشت. می توان گفت در آن موقع، مسجد امین الدوله، تنها مسجدی بود که همه 30 شب، شب زنده داری داشت تا جایی که به مسجد شب زنده داران معروف شد. هنوز هم وقتی با ریش سفیدها صحبت به میان می آید، از شور و حال خاص و وصف ناپذیر آن جلسه، آن طور صحبت می نمایند که دلت می خواهد برگردی به آن موقع.

مرد مناجات خوان مهربان

مجالس شیخ محمدحسین زاهد، شیفتگان بسیاری داشت. افرادی که بعدها خودشان هم این پرچم را به دوش گرفتند. حاج سید علی آقای میرهادی یکی از همین افراد بود که مناجات خوانی را از همان مسجد امین الدوله شروع کرد. میرهادی در دهه دوم ماه صفر در مسجد امین الدوله زیارت عاشورا می خواند. روز عرفه نیز، برای برگزاری دعای عرفه جای مشخصی نداشت، ولی اصولا در شب های ماه مبارک رمضان دعای ابوحمزه ثمالی، جوشن کبیر و دعای افتتاح را در مسجد زمزمه می کرد. مرحوم سیدعلی میرهادی دعای ابوحمزه ثمالی را با معنی می خواند؛ به طوری که خواندن این دعا یک هفته طول می کشید. آقا سید علی آقا که مزارش در امامزاده عبدا... شهر ری است، از خود، تنها چند عکس به یادگار گذاشته و صوت مناجات های او در دسترس نیست. تنها می توان به خاطرات آن روزها رجوع کرد و تعریف های آنچنانی از مجالسی که برگزار می نموده که همه و همه اش، از خلوص نیت، عظیمی و اهل دل بودن او، نشات می گرفته.

فرکانس مناجات

در زمانی که خبری از رسانه های دیجیتال نبود، رادیو حرف اول را می زد. هر برنامه ای که از رادیو پخش می شد، خیلی زود به گوش مردم می رسید. مناجات خوانی در رادیو در یک سیستم زمان بندی و طبقه بندی شده قرار داشت و افراد خاص و مورد اطمینان، مناجات می خواندند. در آن سال ها، مرحوم سیدجواد ذبیحی مرد شماره یک مناجات خوانی در رادیو بود و بعد هم مرحوم حاج علی بهاری بود که روی موج مناجات دل ها را به آسمان می برد. در سال های اخیر، تلویزیون، با برنامه های خود، پیشتاز این امر شده و روزه داران را ملزم نموده تا سفره هایشان را جلوی برنامه هایش بیندازند و باید بگوییم که سعی نموده از اماکن مختلف مذهبی و برای هر سلیقه ای، در این مدت، برنامه ای متفاوت فراوری کند. کمی آن طرف تر و با گسترش فضای مجازی، نرم افزارهای گوناگون هم به فراوری و برنامه سازی پرداخته اند که در روزگار ما، این اتفاق هم نباید نادیده گرفته گردد.

نسل دیگر مناجات خوانان

از دل همین مجالس قدیمی بود که نسل تازه مناجات خوانان تربیت شدند و این روزها، نغمه مناجات شان، در دل محله های تهران قدیم به گوش می رسد. مناجات خوانی، در همان نقطه ای که در شهر شکل گرفت، به اوج رسید.

در محله هایی که حالا در تقسیم بندی های شهری، به منطقه 12 مشهور شده اند. یکی از اصلی ترین این پایگاه ها، مسجد ارک تهران است. ناگفته نماند که مادحین و اهالی مناجات، این شب ها نیز، در جای جای تهران، با تشکیل محافل مناجات و روضه، این امر مهم را در سراسر تهران نیز انجام می دهند تا همه بتوانند زیر آسمان آبی خدا، با پروردگارشان مناجات نمایند. اما همان طور که گفته شد، مرکز اصلی این اتفاق، محله های باصفا و قدیمی منطقه 12 شهرداری است.

حاج منصور ارضی که از مجالس دعای کمیل عمویش حاج حسن ارضی راه و رسم مناجات را آموخت، این شب ها، چراغ مسجد ارک را روشن می نماید، دعای افتتاح، ابوحمزه ثمالی، جوشن صغیر، مجیر و دعای کمیل. همچنین شب های آدینه را در حرم سیدالکریم به خواندن دعای کمیل اختصاص داده که سال هاست اهالی روضه و مناجات، شب های خود را پای منبر او سپری می نمایند.

هرکدام از این مناجات ها، در شب های خاصی از این ماه خوانده می گردد و مردم تا نیمه های شب، تا چند قدمی سحر در خیابان های اطراف مسجد می نشینند و دست دعا و چشم امیدشان به آسمان است.

حاج ماشاءا... عابدی، یکی دیگر از مناجاتیان شناخته شده عصر ماست. او که خود معلمی متواضع و خطیبی پردانش است، تربیت یافته مکتب سیدعلی میرهادی، مناجات خوان برجسته مسجد امین الدوله تهران است و مجلس او در مسجد شهدا نیز، ادامه دعاخوانی میرهادی در مسجد قدیمی اش در حوالی چهار راه مولوی به شمار می رود.

حاج مهدی سماواتی نیز در مسجد شهدا و حسینیه مرحوم آیت ا... حق شناس، حاج رضا بکایی در مسجد امام حسین و حاج علی قربانی در حسینیه عشاق الحسین، از دیگر پرچمداران مناجات خوانی در مرکز شهر هستند.

گرچه شیوه برگزاری این نوع محافل، در عصر ما، با گذشته کمی تفاوت نموده و حالا مناجات با روضه تنیده شده است، اما مردم، اشکی که برای سیدالشهدا می ریزند را روی دست گرفته و الهی العفو می گویند. گویی روزه بی روضه و اشک بدون ذکر نام و یاد سیدالشهدا، برایمان معنایی ندارد. که امام رضا (علیه السلام) فرمودند: ای پسر شبیب! اگر خواستی بر چیزی گریه کنی، مصائب جد غریبم حسین را به یاد بیار و با روضه او گریه کن.

منبع: علیرضا پورمشیر - نویسنده / روزنامه وبلاگ حرفه گرگان